I. Uluslararası İnsan Ve Toplum Bilimleri Kongresi

Gazi Yayınevi

Yusuf Has Hacip XI. yüzyılda kaleme aldığı Kutadgu Bilig adlı eserinde yaşadığı dönemin ahlak anlayışı ve sosyokültürel durumuyla ilgili önemli bilgiler vermektedir. Müellif söz konusu eserinde birey ve toplum ilişkisinin dengeli yürütülmesinin ideal bir toplumun yaratılmasındaki önemini vurgulayarak birbiri ile çok sıkı bağlı olan fert, cemiyet ve devlet hayatının ideal bir şekilde tanzimi için lâzım olan zihniyet bilgi ve faziletlerin ne olduğu ve bunların ne şekilde elde edileceği ve nasıl kullanılacağı bununla kendi devrinde gündelik hayatın üstüne yükselenlerin düşüncelerine tercüman olmuştur, böylece insan hayatının manasını tahlil ve onun cemiyet dolayısıyla devlet içindeki vazifesini tâyın eden bir felsefe, bir hayat felsefesi sistemi kurmuştur. Anahtar Kelimeler: Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig, Karahanlılar, Birey ve Toplum, İdeal İnsan ve Toplum 1. GİRİŞ Yusuf Has Hacip'e göre insan, toplum ve devlet birbirinden hiçbir zaman bağımsız olamaz. Daima birbiriyle etkileşim içinde olur. Toplumları oluşturan bireyler ne kadar ahlaklı, bilgili ve donanımlı olursa toplumda o kadar dayanıklı ve güçlü olur. Güçlü ve donanımlı bir toplumun kurduğu devlet de aynı şekilde donanımlı ve güçlü olur. Öte yandan büyük ve güçlü devletlerden yüksek iradeye sahip cihanşümul bilim adamları yetişir. Bunlar arasında sürekli bir döngü vardır. Yusuf Has Hacip, bir memleketin dirlik ve düzenlik içerisinde bulunmasının iyi birey ve iyi topluma sahip olmakla birlikte, bilgili, cesur ve adaletli yöneticilerle mümkün olduğunu şu ifadelerle dile getirmektedir: "Halkın bütün uygunsuzluklarını beyler düzeltir, Bey uygunsuzluk ederse onu kim yola getirir? İnsan temiz olmayan şeyleri su ile yıkayıp temizler, eğer su kirlenirse o ne ile temizlenir? İnsan hastalanırsa tabip onun ilacını verir, eğer tabip hastalanırsa onu kim tedavi eder? Beyler doğru ve temiz olmalıdırlar, böyle olursa halk beyinin yolunu tutar, Beyler örf ve kanuna nasıl riayet ederlerse halk da aynı şekilde itaat eder" (Hacip, 1996). Yusuf Has Hacip, ideal ve güçlü bir toplum yaratmak için öncelikle bireylerin eğitilmesinin önemli olduğunu vurgular ve her bireyin zeka düzeyi ve kabiliyetine göre eğitim programı uygulanmasını yani eğitimde insanın doğasında olan farklılıklara dikkat edilmesi gerektiğini ortaya koyar.O, toplumu yönlendirecek ve yönetecek bireyler iyi eğitildiği takdirde halkın onun peşinden gideceği ve her yönden mükemmel bir toplum yaratılabileceğini savunur.Yusuf Has Hacip yine ideal bir toplum yaratmak için bilginin de önemi üzerinde durmakta ve hedef kitlesinin bilgili insan yetiştirmek olduğunu şu beyitlerle açıklamaktadır: "İnsandan insana fark var bilirim, Bu fark bilgidendir onu söylerim. Bilene söylerim ben bu sözümü, Bilgisizin zaten bilmem dilini"

2017

Vâris Çakan