I. Sosyal Bilimler Lisansüstü Öğrenci Sempozyumu

Erzurum Üniversitesi Yayınları

Annelik Moğol imparatorluğunda bir hayli ehemmiyetli olup, islamiyetin İlhanlı Devleti bünyesinde resmiyet kazanmasından sonra önemi daha da artmıştır. Bilhassa Reşidüddin Fazlullah’ın “Câmiü’t-Tevârih” isimli eserinde yer alan metinler göz önünde bulundurulduğunda metinlerde ismi zikredilen sultan veya şehzadelerin kim olduklarını vurgulamak ve itibar derecelerine işaret etmek adına annelerinden özellikle söz edilmiştir. Statüsü ve mertebesi ne olursa olsun Moğol imparatorluk topraklarında yaşayan tüm bireyler annelerine saygı duydukları gibi hürmet göstermek mecburiyetindeydi. Nitekim annenin önemine binaen “Düstûrü’l-Kâtib” isimli eserde “Anneye saygı, her şeyden daha fazla gereklidir; sonra babaya, akrabalara ve diğerlerine”. Öğüdünün yanı sıra “Meliklere, anneye hürmetin gerekli olduğunu bilerek onları gözetmeleri tavsiye edildi.” şeklindeki nasihatlere yer verilmiştir. Moğol hükümdarlarının anneleri için kaleme aldıkları ve kendilerine özgü bir üslup kullandıkları mektuplarda da duyulan saygı ve sevginin izlerini müşahede edebilmek mümkündür; “büyük bir kız evladı olan annemin-Allah kudretini artsın-yücelik ve şefkat gölgesi, hakir bendenizin ve sizi özleyen evladınızın, sayısız seneler boyunca, üzerine olsun. Tüm afet ve belalar, taraftarların isteği gereğince, iyiliğe ve hayra dönüşsün. Bi’n-Nebî ve Âlihi. Ayağınızın öpülmesi şerefine nail olmaya o kadar iştiyakımız vardır ki, anlatılamaz ve yazılamaz.” Düstûrü’l-Kâtib’de Moğol hanlarına, annelerine saygı göstermeleri ve onların durumlarını gözetmeleri hususunda tavsiyeler verilmiştir. Moğol İmparatorluğunda Anneye verilen değerden, onun toplum içinde büründüğü rolü anlayabilmek de mümkündür. Nitekim ülke siyasetinde doğrudan müdahalede bulunmuş, aldığı kararlar ve verdiği emirlerle Moğol hanlarını geride bırakmış birçok kadına rastlanılmış olması bu durumu gözler önüne sermektedir.

2024

Leyla ÖZER