Sezgi Kavramının Felsefi Ve Terimsel Analizi Bağlamında Tarihsel Tezahürleri

Çukurova Uluslararası Multidisipliner Çalışma Kongresi

Evrende tek akıllı varlık olarak insan, daima bilme ihtiyacındadır ve bilmek ister. Bu bilme isteği insanı çeşitli bilgi edinme yöntemlerine yöneltmiştir. Felsefe tarihine bakıldığında bu soruna verilen üç temel cevap ve bu cevapların farklı çeşitlemeleri ile karşılaşmaktayız; kesin bilgiye akıl yöntemi ile ya da duyu yöntemi ile ya da sezgi yöntemi ile ulaşılabileceğini savunanlar olduğu gibi akıl ve duyunun birlikteliğini veya akıl ile sezginin birlikteliğini savunan filozoflar da olmuştur. Esas itibarıyla felsefi araştırma süreci akla dayanmasına rağmen, akıl kadar sezgi ya da duygu da devreye girer. Bu bağlamda felsefi sistemlerin akıl anlayışları farklılaşabilir. Bir kısım filozof düşüncelerinde analitik olabileceği gibi bir kısmı da sezgici ya da mistik bulunabilir. Kısacası felsefe genel itibarıyla akla dayanır ancak düşünce yöntemleri bakımından bir kısmı akılcı olabilirken bir kısmı da sezgici ya da mistik olabilir. Bu çalışmada da bu yöntemlerden sezgi kavramı ve epistemolojik düzlemde sezgi yöntemi çalışmamızın esasını belirlemektedir. Kavramı analiz etme adına, sezginin bir tanımı yapılabilir mi? Sezgi nedir? Ya da verilen cevaplar sezgiyi tam olarak ifade edebilir mi? Verilen bu cevaplar yeterli midir? Bu bağlamda Sezgi kavramına terimsel, felsefi ve kuramsal olarak ele aldığımızda şu şekilde tanımlamalar yapılabilir konusu ve sezgi kavramının düşünce eksenindeki tarihsel tezahürleri çalışmamızın esasını oluşturmaktadır. Bu yazının amacı, sezgi kavramını hem kavramsal hem de felsefi düzeyde ve filozofların da görüşlerinden yola çıkarak serimlemektir. Bu çerçevede ilk olarak kavramın terimsel analizi yapılacak, ardından felsefi yönü ortaya konulacak ve bu konu ile ilgili çalışma yapan temel filozofların görüşleri çözümleyici bir bakış açısıyla incelenmeye çalışılacaktır. Son olarak da, çalışmanın genelinde ele alınan görüşler ve problemlerin temelleri üzerinde durularak, metnin genel bir değerlendirilmesi yapılacaktır.

2018

Nurten GÖKALP,ArşGörVildan DOĞANAY