Ortaöğretim Kimya Ders Kitaplarında Yer Alan Analojilerin Sınıflandırılması

9. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi

Kimya derslerinde öğrenciler varlığı bilinen ancak gözle tam olarak görülemeyen atom, elektron vb. soyut kavramları anlamakta zorluk çekmektedirler. Bu problemlerin giderilmesinde kullanılabilecek çeşitli yöntem ve teknikler bulunmaktadır. Bu tekniklerden bir tanesi de analojilerdir. Analojiler, kavram, ilke ve formüller arasındaki bazı yönlerin birbirine benzemesidir. Analojiler önceki bilgilerle yeni bilgiler arasında kurulan bir köprüdür. Literatürde tanıdık olan bilgi genellikle kaynak (analog) olarak, yeni bilgi ise genellikle hedef (target) olarak adlandırılmaktadır. Analojiler, öğrencilerin kavramları zihninde somutlaştırması neticesinde daha kolay anlaşılır hale getirmesini sağlar. Bilginin ilişkili bilgiler ağı şeklinde organizasyonu yapılarak öğrencilerin anlamlı öğrenebilmesi gerekmektedir. Bunu sağlayabilmek için de öğretmenin güçlü öğretim metotlarına sahip olmasına ihtiyaç vardır. Bu yüzden güçlü öğretim metotlarından biri analojilerle öğretim metodudur. Bu çalışma kapsamında, ortaöğretim 9., 10., 11. ve 12. sınıf kimya ders kitaplarında yer alan analojilerin sınıflandırılması yapılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığının 2011-2012 eğitim-öğretim yıllarında okuttuğu ortaöğretim 9., 10., 11. ve 12. sınıf kimya ders kitapları içerik analizi kullanılarak analojiler sınıflandırılmıştır. Bu ders kitaplarında bulunan analojiler; kaynak ve hedef kavramlar, analojinin sunuluş biçimi, kaynak ve hedef kavramların soyutlama düzeyi, hedefe ilişkin kaynağın pozisyonu, yapaylık düzeyi, analojinin zenginlik düzeyi, analoji kelimesinin kullanılması, konu öncesi yönlendirme, sınırlılıkların tanımı ve öğrencilerin katılımı gibi kategorilerle belirlenmiştir. Sonuç olarak, toplam 39 tane analoji tespit edilmiştir. Bu analojilerin en çok 10. sınıf düzeyinde kullanıldığı (f=17) görülmüştür. Kimya dersi kitaplarındaki analoji sayıları sırasıyla 9. sınıf (f=11), 11. sınıf (f=6), 12. sınıf (f=5) şeklindedir. Analojiler nitelik bakımından incelendiğinde, genelde sözel olarak sunulduğu, günlük analojilerin kullanıldığı, öğretmen merkezli olduğu ve sekteye uğradığı kısımların belirtilmediği görülmüştür. Kimya dersinde analoji kullanımı, önceki bilgiler ile yeni öğrenilen bilgiler arasında bağlantı kurulmasını sağlaması nedeniyle öğrenciler açısından çok faydalı bir metottur. Ayrıca daha önce öğrendiği bilgilerin kullanılması, öğrencinin var olan bilgi yapısının ve kavram yanılgılarının ders içerisinde belirlenerek düzeltilmesi bakımından önemlidir. Bu araştırmanın sonuçlarına göre benzer çalışmaları farklı alanlarda ve farklı yöntemlerle yapılması önerilir. Anahtar Kelimeler: kimya eğitimi, analoji, kimya ders kitapları ABSTRACT There is consensus regarding the fact that students in chemistry course encounter difficulties in understanding abstract scientific concepts, such as atom, electron etc. In order to remove these problems, there

2017

Rifat KOBAK , Nursen AZİZOĞLU