Din Eğitiminde Sosyal Beceri Eğitimi

7. Uluslararası Eğitimde Araştırmalar Kongresi

İnsanın en önemli özelliklerinden biri etkileyen ve etkilenen bir varlık olmasıdır. Bu nedenle karşılıklı etkileşimin insan yaşamında önemli bir yeri vardır. İnsanın etkiye açık olması her tür eğitim için bir imkan ve fırsat oluşturur. Olumsuz sonuçlar doğuran etkileşimlerin ise birer eğitim engeli olduğu söylenebilir. Konu din eğitimi açısından değerlendirildiğinde görünen ve görünmeyen varlık alemi ile insanın etkileşimde bulunduğu varlık dünyasının oldukça zengin olduğu görülür. Öyle ki, dini hayatın kalitesini söz konusu etkileşimdeki ilişkilerin yetkinliğinin belirlediği söylenebilir. Bu nedenle din eğitiminin önemli amaçlarından biri de öğrenenlere etkileşimi yönetebilecek sosyal becerileri ve sosyal yeterliliği kazandırmaktır. Bu anlamda din eğitimi insanı kendisine, Allah'a, ainsanlara ve diğer varlıklara yaklaştırabildiği oranda başarılı sayılabilir. Sosyal beceri olarak, akrabalık, komşuluk, arkadaşlık gibi sosyal sorumlulukları yerine getirme ve ilişkileri sürdürebilme, sosyal problemleri etkili bir şekilde çözebilme, kendi duygularını en iyi, en doğru ve en güzel şekilde ifade edebilme, muhatap olduğu insanların duygularını okuyabilme ve empati ile karşılık verebilme vb. nitelikler örnek verilebilir. Toplumsal yaşamda sosyal uyum kadar dini ve ahlaki bağlamda sosyal riskler de söz konusudur. Kuran'da sosyal uyum kadar sosyal risklere karşı da inanan insanların dikkati çekilmiştir. Eş ve çocukların, akrabaların, aşiret ve kabilenin, arkadaşların, yöneticilerin ve varlıklı kişilerin hak ve hukuk bağlamında değerlerin önüne geçmemesi vurgulanmıştır. Etkileşim alanında sınırların kalktığı ve birçok problemin yaşandığı günümüz dünyasında din eğitiminde sosyal beceri eğitimine özellikle ihtiyaç duyulmaktadır. İşte bu çalışma konu ile ilgili literatür taranarak din eğitiminde insanın etkileşim dünyasını anlamayı ve etkileşim çevresini doğru bir şekilde yönetmeyi sağlayacak sosyal yeterlik ve sosyal becerilerin kazandırılmasına katkı sağlamayı amaçlamıştır. Anahtar Kelimeler : din eğitimi, din eğitiminde sosyal yeterlik, din eğitiminde sosyal beceri, din eğitiminde etkileşim girişimcilik, ortak bir iş veya görevi yürütme gibi beceriler sosyal beceri kapsamında sayılır. Sosyal beceride olumluluk, gereklilik, uygunluk, istenirlik, etkileşimi başlatma, sosyal sosyal katılım, cömertlik, yardımseverlik, etkili iletişim, istişare, müzakere etme ve sosyal problemleri çözebilme gibi nitelikler bulunur. (Parsak, 2015) Sosyal beceriler; temel iletişim becerileri, grupla bir işi yürütme becerileri, duygularla ilgili beceriler, saldırgan davranışlarla başa çıkma, stresle başa çıkma, sosyal plan yapma, problem çözme becerileri gibi değişik şekillerdde tasnif edilmiştir. Bir başka tasnifte ise sosyal beceriler beceriler; ilişki kurma (akran grubunun önemini anlama, diğerlerinin ihtiyaçlarını önemseme, diğerlerini kabul etme, arkadaş edinmeyi öğrenme, güvenilir bir birey olmayı ve arkadaşlarını önemsemeyi öğrenme), olumlu sosyal ilişkiler geliştirme (saygı, iltifat etme becerileri, konuşma ve dedikodu), günlük yaşam için görgü kuralları (iyi davranış, yardım isteme, diğerlerine yardım önerme, uygun beklentiler gösterme) olarak üç grupta ele alınmıştır. (Tagay, Baydan, & Voltan Acar, 2017) Sosyal beceriler sosyal ilişkileri başlatan, sürekliliğini sağlayan, sosyal ilişkilerde ortaya çıkan sorunların çözümünde kullanılabilen davranışlardır. Söz konusu davranışlarla birey topluma karşı sorumluluklarını yerine getirir ve beklentileri karşılar. (MEB, 2014) Ayrıca sosyal beceri eğitimini ele alan diğer bir çalışmada sosyal beceri olarak; iletişim becerileri, bireyin kendini tanıma, özel ilgi alanlarını ve değerlerini bilme, kendini tanıtma, isimleri hatırlayabilme, birbiri ile tanışma, bir kişiyi tanıma, ortak özellikleri yakalama, iltifat etmeyi bilme, bir iltifat kabul etme, ses tonu, ses düzeyleri, göz iletişimini sağlama, uygun yüz ifadeleri kullanabilme, duruma uygun hareket ve tavır takınma, kişisel alanı muhafaza etme, nasıl ne zaman dokunabileceğini bilme, ilişkiye uygun duruş sergileme, beden dilini yorumlama, duyguları açığa vurabilme, bakışı düzenleme, bir gruba katılma, yeni insanlarla tanışma, sorular sorma, paylaşım, işbirliği yapma, birlikte kararlar verebilme, ortak bir spor veya hobi etkinliğine katılma, grup kimliğini öne çıkarabilme, farklılıkları kabul etme, rol modeli paylaşma, gerçek dostlar edinme, grup içinde anlaşılma, olay ve olguları doğru algılama, kişisel hisleri hakkında konuşma, açık anlaşılır mesaj oluşturabilme, empati kurabilme, karma duyguları yönetebilme, kendi kendine konuşma, kendini kontrol etme, başkalarına duyulan öfke ile başa çıkma, başkasının öfkesini söndürebilme, gerektiğinde bir başkasından yardım isteyebilme, davranışın diğerlerine etkisinin farkında olma ve bunlardan ders çıkarma, başkalarının davranışını anlama, diğerleri hakkında olumlu değerlendirmelerde bulunma, diğerlerine ilgi gösterilmesini anlayışla karşılama, prososyal davranış olan iyiliği tavsiye etme, olumlu önerilere açık olma ve destekleme, arkadaş canlısı olma, gerektiğinde borçlanma, başkalarına saygı duyma, başkalarına yardım sunma, başkaları ile birlikte sorun giderme, soruna neden olan davranışları saptayabilme, kendi tutumuna odaklanabilme, sorunlara alternatif çözümler bulabilme, en iyi çözüm üzerine karar verme, hatalardan öğrenme, davranmadan önce düşünme, akıllı seçim yapma, kendi davranışlarının sonuçlarını kabul etme, grup ile birlikte problemlerin çözümünde görev üstlenme, konuşma sırasında dinleme, talimatları izleme, yansıtıcı dinleme, aktif dinleme, olumlu geribildirim verme, pozitif bir tutum yaratma, çatışmaları iyi yönetebilme, gerektiğinde özür dileme, tatrtışmalı konularda adil arabuluculuk yapma sayılmıştır. (Shapiro, 2004)

2017

Ömer Demir