Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın Hak Dini Kur’an Dili İsimli Tefsirinde Kaynakça Gösteriminde Düşülen Hatalar

5. Uluslararası Kültür ve Medeniyet Kongresi

Özet İlk dönem tefsir rivayetlerinin isnad açısından problemli oluşuna değinerek "Üç şeyin aslı yoktur; meğâzî, melâhim ve tefsîr" diyen Ahmet b. Hanbel'i (v. 241/855) doğrulayan bazı nakillerin tefsir ilminin tedvininden sonra oluşan literatür içerisinde de yer bulduğu görülür. Hatta tefsir geleneğinde müfessirlerin kendinden önceki tefsirlerden yaptıkları alıntılarda da ilk kaynaklara inmeme veya bilginin doğruluğunu tespit konusunda titiz davranmamanın genel bir yönelim olduğuna şahit olunur. Bu durum akademik kaygıların yanı sıra tefsir eserleri başta olmak üzere doğruluk ve mevsukiyetiyle değer kazanan İslami literatürün gözden geçirilmesini gerekli kılmaktadır. Son zamanlarda klasik tefsirler üzerine yapılan tahkik ve tahric çalışmalarına gösterilen yoğun ilginin de bu sebeple oluştuğu söylenebilir. İlmî çalışmalarda bir eserin içerdiği bilgilerin yanı sıra bu bilgilere hangi kaynaklardan ulaşıldığının belirtilmesi de önem arz etmektedir. Türkiye'de Latin harfleriyle yazılmış ilk tefsir olma özelliğini taşıyan Elmalılı M. Hamdi Yazır'ın (1878Yazır'ın ( -1942 Hak Dini Kur'an Dili isimli tefsiri de kendi ifadesiyle "Arabca muayyen bir tefsir kitabının tercemesi değildir" ve birçok kaynaktan yararlanılarak telif edilen özgün bir eserdir. Yazır, eserinin mukaddimesinde; "daima nezdimde bulunan me'hazler (kaynaklar)" tanımlamasıyla 10 eseri açıkça zikretmesine ek olarak hangi durumlarda kaynaklara yer verip-vermeyeceğine dair metodunu açıklayarak kaynak verme konusundaki hassasiyetini göstermiştir. Bunun yanı sıra o, eserin yazımında "İstanbul kütüphanelerinde mevcud olan birçok tefsirlere ve diğer ulûm-ü fünun kitablarına da müracaat edildiğini" belirtmiştir. Eserlerin kaynaklarının değerli oluşu hakkındaki farkındalık, Elmalılı tefsiri üzerine bugüne kadar yapılan çalışmaların hemen hepsinde devam etmiş az veya çok onun istifade ettiği bu kaynaklara değinilmiştir. Bu tebliğde Elmalılı M. Hamdi Yazır'ın Hak Dini Kur'an Dili isimli tefsirinde kaynak gösteriminde yapılan hataların tespiti amaçlamaktadır. Araştırmanın ortaya koyduğu sonuçların doğruluk değerini arttırmak için Hak Dini Kur'an Dili tefsirinin Elmalılı tarafından yazılan müsveddeleri, tebyiz edilen el yazması nüshaları, Osmanlıca ve Latin harfleriyle neşredilen baskıları gözden geçirilip değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Çalışmanın güncelliğini arttırmak açısından Hak Dini Kur'an Dili tefsirinin sadeleştirmeleri de araştırma kapsamına alınmıştır. Böylelikle hem bu çalışmaların orijinal metne uyumları ve akademik

2019

Ahmet Sait SICAK , Recep BİLGİN