Nitel Arştırm Süreci ve veri Analizi

Nobel Yayıncılık

Son yıllarda ülkemizde gözlenen bilimsel araştırma ve yayın faaliyetlerindeki artış, ulusal ve uluslararası platformlarda birçok makalenin yayınlanmasına vesile olmaktadır. Bu durum, akademik atama ve yükseltme kriterlerinde de yayın şartlarının daha ön plana çıkmasına ve doçentlik başvurularında yayın sayısının önemli bir rol oynamasına neden olmaktadır. Ancak artan yayın çıktısıyla birlikte, maalesef yayın etiği ihlallerinde de bir artış gözlemlenmektedir. Bu durum, bilimsel araştırmanın temel ilkelerini zedelemekte ve akademik camianın güvenilirliğini tehlikeye atmaktadır. Bu kitap bölümünün amacı, nitel araştırma süreçlerinde yapay zekâ kullanımının potansiyelini ve bu kullanımın getirdiği etik sorunları derinlemesine incelemektir. Bölümde öncelikle bilimsel çalışmalar ve çeşitlerinin neler olduğu ve nitel araştırmaların doğası ile ilgili bilgi verilmiştir. Yapay zekâ kavramı ve tarihçesi ele alınarak büyük dil modelleri ve çalışma prensipleri anlatılmıştır. Daha sonra bu modellerin nitel analizde nasıl kullanılabileceği ve etik durumlar üzerinde durulmuştur. ChatGPT ve MAXQDA yazılımları kullanılarak çalışma gerçekleştirilmiştir. Araştırmada YÖK tarafından hazırlanmış Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi ile Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Faaliyetlerinde Üretken Yapay Zekâ Kullanımına Dair Etik Rehber dikkate alınmıştır. Araştırma sonuçları ve çıktıları, yapay zekâ modellerinin özellikle nitel araştırmalarda rahatlıkla kullanılabileceğini göstermiştir. Fakat bu kullanımların ciddi etik ihlallerine sebep olabileceği de örnek senaryolarla gösterilmiştir. İntihal, sahtecilik, çarpıtma, tekrar yayım, dilimleme ve haksız yazarlık gibi etik ihlallerinin nasıl ortaya çıkabileceği ile ilgili örnekler verilmiştir. Çalışmanın özellikle nitel araştırmalarda yapay zekâ modeli kullanan araştırmacılara ve bilimsel hayata başlayan ve içerisinde olan kişilere rehberlik edeceği düşünülmektedir

2024

Mesut Polatgil