El Ruha 6. Internatıonal Conference On Socıal Scıences

İKSAD Yayınları

Özet Yirminci Yüzyıl'ın Ortadoğu'daki en temel hadisesi ve gelişimi Osmanlı Devleti'nin yıkılışının ardından ortaya çıkan siyaset boşluğu ve belirsizliği ile başta petrol olmak üzere bölgenin enerji ve zenginlik kaynaklarının neredeyse yüzyıl boyunca tamamına yakınının bölge dışı başat aktörlerin nüfuz, kontrol ve egemenlik alanı halinde kalması olmuştur. Modernitenin kültürel plandaki belirleyiciliği ve düzen kurucu konumuyla göreceli hegemonyası -geleneksel ve dini yapılardaki yabancılaşma ve tecrit psikolojisine yol açarak -kamusal alanda başta Arap milliyetçilikleri ve diğer ulus-devlet ve etnik milliyetçiliklerinin sarmal etkileşimiyle makro ölçekli barışçıl birlik ve bütünleşme arayışlarından çok, Osmanlı ve Batı karşıtlığı ve tepkisellikleri ile kendini yeniden kurma çabası içine giren elitin mikro ve normo ölçekli politikaları ile tezahür edecek ve bu sayede süreç içerisinde biçimsel olarak farklı ama özde birbirine çok benzer devletler ya da devletçikler ortaya çıkacaktı. Bu süreçte küçük devletlerin etnosantrizm kaynaklı mikro asabiye çekirdeklerini varlık ve güvenlik ihtiyaçlarıyla beraber şekillendirecek ana unsur ekonomik zenginlik kaynağı olarak varlığıyla da yokluğuyla da Petrol olacaktı. Petrol'ün payının az ya da çok oluşu iç siyasette muhafazakar ve modern yapılarla beraber bahse konu sosyolojinin ve liderlik yapısının geçmişine dair algı, deneyim ve birikiminin bir sonucunun yanı sıra, dış siyaset boyutu olarak hangi büyük devletin ya da güçlerin etkisinde olunduğu ve kalındığı ile doğrudan ilintili olacaktı. Süreklilik ile değişimden yana iç ve dış güçler ve aktörler arasındaki mücadele ve paylaşım kolay bir şekilde çözüme kavuşmayacaktı ve kendi karar ve denge noktasını bulamayacaktı. Buradaki kritik eşik yeni düzen ve devlet arayışlarının devrimsel görünümlü askeri darbelerle demokrasiden uzak bir şekilde kesintiye uğraması kadar geçmişin yükünü ve vebalini önceki yönetimlere çıkaran basitleştirici, eklektik ve Makyavelyen politik ve ideolojik açıklamalardır; bu yetersiz açıklamalar popüler kültürel algıyla birleşerek durumu olduğu gibi görebilecek bir kitlesel kudret ve esnekliğe engel olmuştur. Sosyal psikoloji ve politik psikoloji büyük resmi görecek petrol (enerji) merkezli bir jeostratejik, ekonomi politik okuma yapma yerine toplamı sıfıra müncer akıl oyunlarına indirgenmiştir. Farklı tarz ve biçimde yeniden kurgulanıp üretilen çıkar ve güç odaklı realist tasvirli ama esasta romantik yaklaşımlar sorunları halının altına süpüren ya da buzdolabına koyan çıkmaz sokak siyasetleri bir 'Ortadoğu Labirenti' haline getirilen bugünkü tablonun ana sebebidir. Bu zayıf ve kırılgan siyasetsizlik ve çözümsüzlük zemini sübjektif ve objektif şartların tekrarlanmasıyla bölgede merkezcil barış ve bütünleşme kuvvetlerinden daha çok atomize edici merkezkaç güçleriyle pekiştirilmektedir. Ortadoğu'da barış hayali bile kurulamaz söyleminde temel karakteristiğini bulan ironik ve paradoksal kabül tarzı gerçekte üzerinde iyi çalışılan bir siyasi akıl mimarisiyle yani gerçek bir rasyonalite ve reel siyaset üretimi ile aşılabilir bir durumdur. "Bir yanda Petrol'ün, Enerji'nin yolları ve üretimi, akıllı ve güçlü silahlar; diğer yanda kriz, çatışma ve savaş üreten türlü ideolojiler, EL RUHA 6. INTERNATIONAL CONFERENCE ON SOCIAL SCIENCES PROCEEDINGS BOOK January 23-26, 2020 Marrakech https://www.elruha.org/ 123 irrasyonelite ve zayıf silahlar" analizi dikotomik gibi görünse de halen Ortadoğu'da süregelen post-kolonyalizm bakiyesi kilitlenmenin ana dinamiğidir. Anahtarı ise geçmişi tarihselci yaklaşımla şekillendirmek değil oradan dersler çıkararak, pozitif duygudaşlık ve düşünme kalıplarıyla köklü bir tarzda üretilebilecek özgün bir modelleme kapsamında yeni, ortak bir geleceği herkesin yararına olarak inşa edebilmektir. Değişim ve süreklilik bir tercih, karar, irade, mücadele ve konstrüksiyon sürecidir.

2020

Mehmet Hişyar KORKUSUZ