Iı. Uluslararası Felsefe, Eğitim, Sanat Ve Bilim Tarihi Sempozyumu

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Bu çalışmada İbn Haldun'un eğitim görüşü ile eğitimin toplumla ilişkisi üzerinde durulacaktır. Eğitimi toplumsal bir kurum olarak gören İbn Haldun, yaşadığı dönemin eğitim anlayışını eleştirerek geleneksel kalıpların dışına çıkmıştır. Uygulamalı eğitimden yana olan İbn Haldun, kesin delillere dayandıkları için eğitime matematik gibi hesap-sayı ile alakalı ilimlerle başlamak gerektiğini savunur. İnsanın ruh ve maddeden oluşan bir varlık olduğunu ifade eden İbn Haldun için insanın özü akıldır. İnsanı diğer canlılardan ayıran düşünebilme kabiliyeti, iyiyi kötüden ayırmayı sağlar. Ona göre insan zekâsı açısından ırkın, bölgenin herhangi bir üstünlüğü söz konusu değildir. Yani insanlar arasında doğuştan bir fark yoktur, fakat yaşadığı toplumsal çevreden kaynaklanan bir fark vardır. Bir başka deyişle, insanlar arasında sadece aklını kullanma ve bilgi sahibi olma açsından bir fark vardır. Bedevî-hadarî toplum ayrımı yapan İbn Haldun'a göre, hadarî toplumlarda eğitim imkânları daha iyidir. Dolayısıyla ekonomik ve toplumsal hayatın gelişmesiyle eğitim arasında güçlü bir ilişki söz konusudur. Bilginin kaynağı ise tecrübedir. Ona göre eğitimin amacı bireysel özgürleşmeye ve gelişmeye katkı sağlamaktır. Muallimin eğitimde vazgeçilmez olduğunu savunan İbn Haldun, bu noktada talebelere sert davranılmaması gerektiğini söyler. Çünkü baskı ve korku kabiliyeti körelttiği gibi, girişimci ruhu da öldürür. Dolayısıyla eğitimde hoşgörü esas olmalıdır. Dahası eğitim talebede istek uyandırılmalıdır, bu noktada motivasyon çok önemlidir. Eğitim için en uygun dil ise anadildir. Zaten eğitim özü gereği zor bir iştir. Buna bir de yabancı bir dilin zorluğu eklenmemelidir. Ayrıca eğitimde basitten karmaşığa doğru giden bir yöntem izlenmelidir. Önce karmaşık olandan başlanırsa, talebede bir bıkkınlık, isteksizlik oluşur. Gereksiz uzatmalardan kaçınılmalı, anlatılacak olan konu kısa, öz bir şekilde anlatılmalıdır. Bunun dışında ona göre talebeler, kabiliyetleri oranında sorumlu tutulmalıdır. Görüldüğü gibi gözlem yapma yeteneği oldukça iyi olan ve bunun gibi günümüzde dahi geçerliliğini koruyan birçok düşünceye sahip olan İbn Haldun'un, çağına göre ileri diyebileceğimiz bir eğitim anlayışı vardır.

2017

Nurhayat ÇALIŞKAN AKÇETİN