Tanzimat Dönemi'nde Laik Bir Temele Oturtulmaya Çalışılan Osmanlılık Kimliği

Yıldız Teknik Üniversitesi

Özet Öyküleyici metinlerin en önemli ögesi kahramanlarıdır. Çocuklar, okudukları öykülerdeki bu kahramanlara öykünürler. Onların sözlerini, davranış ve eylemlerini kendilerine örnek alma eğilimi gösterirler. Eğitim ortamının önemli öğrenme gereçlerinden olan Türkçe ders kitapları gelişim çağındaki çocuğun öykü kahramanlarıyla özdeşim kurmasını sağlayan birer araçtır. Bu nedenle ders kitaplarındaki öykü kişilerinin dikkatle kurgulanmış olması gerekir. Bu çalışmada bu gereksinimden yola çıkılarak Millî Eğitim Bakanlığı tarafından okullarda okutulması uygun görülen Millî Eğitim Bakanlığı yayınlarına ait ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan öykü metinlerindeki kişilerin, Sever (2017) tarafından belirlenen karakter özelliklerine göre sınıflandırılması amaçlanmıştır. Sever (2017) karakter özelliklerini "açık, kapalı, devingen ve durağan" başlıkları altında toplamıştır. Sever'e (2017) göre açık karakterler okur tarafından iyi tanınır, kurgulanan olaylar dizisinde birçok özelliğiyle okurun belleğine yerleşir. Kapalı karakterler yüzeysel olarak tanıtılan, okur tarafından iyi tanınmayan karakterlerdir. Devingen karakterler değişim yaşayan karakterlerdir. Durağan karakterler ise kurgunun başından sonuna kadar değişmeyen karakterlerdir. Araştırmada bu başlıklar temel alınmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma, kategorisel (sınıflandırmacı) çözümleme tekniğine göre desenlenmiş betimsel bir çalışmadır. Araştırmada verileri elde etmek için seçkisiz örnekleme yöntemlerinden basit seçkisiz durum örneklemesi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri 2018-2019 eğitim öğretim yılında ortaokul seviyesinde (5, 6, 7 ve 8. sınıf) devlet okullarında okutulması uygun görülen ders kitaplarının incelenmesiyle sağlanmıştır. Öncelikle araştırmacılar tarafından araştırmaya konu olan ders kitapları Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Bilişim Ağından (EBA) alınmıştır. Ardından her bir sınıf seviyesindeki bu kitaplardan ikişer öykü seçkisiz (random) yolla seçilerek bu öykülerdeki kişiler belirlenmiş ve bu kişiler araştırmacılar tarafından belirlenen ölçüt açısından incelenmiştir. İnceleme sonucunda öykülerdeki kişilerin karakter özellikleri belirlenmiş ve elde edilen veriler tablolaştırılmıştır. Sonuçlardan yola çıkılarak ders kitaplarında yer alan öykü kişilerinin karakter özelliklerinin çocuğun dünyasına ve gelişimine katkıları tartışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Türkçe ders kitabı, öykü, kişi, karakter özellikleri, ortaokul.

2019

ALİ TÜRKEL, MELTEM ÇETİNKAYA