Azerbaycan Türkçesinde Ünlü Ve Ünsüzlerde Görülen Düşme Ve Türemeler

XI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu

Özet Türkçe hem kendi gelişim çizgisi sürecinde ortaya çıkan iç etkenlerden hem de coğrafya değişikliği, kültürler arası ilişkiler, din değişikliği, alfabe değişikliği gibi dil dışı etkenlerden dolayı söz varlığında, ses bilgisinde ve az da olsa gramer yapısında bazı değişmelere uğramıştır. Tarihî süreç içerisindeki bu değişmeler ve gelişmeler göz önüne alındığında dil içi ve dil dışı etkenlerden en fazla etkilenen unsurun ses sistemi olduğu görülmektedir. Öyle ki, bir dilin en kolay ve en fazla değişkenlik gösteren yanı o dilin sesleridir. Bu anlamda dilde meydana gelen ses bilgisel değişme ve gelişmelerin tespit edilmesi büyük bir önem arz etmektedir. Türkçenin ses sistemi içerisinde görülen en önemli değişme ve gelişmelerin başında da ünlü ve ünsüzlerde görülen düşme ve türeme olayları gelmektedir. Kelimelerin ön, iç ve son seslerinde bulunan bazı ünlülerin ve ünsüzlerin düşmesi veya türemesi olarak tanımlanan bu ses olaylarının tıpkı diğer ses olayları gibi çok çeşitli sebeplere bağlı olarak meydana geldiği görülür. Bu çalışmada Oğuz grubunun doğu kolunu temsil eden ve Oğuz Türkçesinin kimlik kazanmasında son derece önemli bir yer tutan Azerbaycan Türkçesindeki Türkçe ve alıntı sözcüklerde görülen düşme ve türeme örnekleri yer yer tarihi dönemlerle ve bazı çağdaş lehçelerle mukayese edilerek ele alınacak ve bu ses olaylarının sebepleri ve ne şekilde geliştiği ortaya konulmaya çalışılacaktır. Azerbaycan Türkçesinde Türkçe ve alıntı sözcüklerde görülen düşme ve türeme örneklerinin ele alındığı bu çalışmada ayrıca Türkçenin tarihi dönemleriyle ve çağdaş lehçeleriyle yer yer yapılacak olan düşme ve türeme örnekleri üzerinden yapılacak olan karşılaştırmalardan hareketle hem Azerbaycan Türkçesinin Türkçenin genel yapısıyla uyuşan ortak yönleri hem de Azerbaycan Türkçesine özgü karakteristik durumlar tespit edilmeye çalışılacaktır. Anahtar Sözcükler: Azerbaycan Türkçesi, ünlü ve ünsüz düşmesi, ünlü ve ünsüz türemesi.

2019

Süleyman Kaan YALÇIN