Türkçede Söz Varlığı Üzerine Yapılan Araştırmalara Dair Bir Değerlendirme

III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu

Söz dağarcığı, sözcük dağarcığı, sözcük serveti, sözcük gömüsü, söz varlığı, kelime dağarcığı, kelime kadrosu, kelime serveti, vokabüler gibi çeşitli terimlerle karşımıza çıkabilen kelime hazinesi,"bir kişinin, bir topluluğun veya bütün bir dilin sahip olduğu söz ya da kelimeler bütünüdür" şeklinde tanımlanır. (Türkçe Sözlük, 2005: 1807 Bir dilin söz varlığını oluşturan unsurlar deyince ilk akla gelen o dilin kelime hazinesidir. Kelime hazinesi Türkçe Sözlükte, " bir kişinin, bir topluluğun ya da bütün bir dilin sahip olduğu söz ya da kelimeler bütünüdür" ( Türkçe Sözlük, www.tdk.gov.tr) şeklinde tanımlanır. Kelime hazinesi çoğu zaman söz varlığı ile karıştırılmakta hatta onun yerine kullanılmaktadır. Ancak kelime hazinesi söz varlığı ile aynı olmayıp, söz varlığının altında dilin içinde kelime özelliği taşıyan bütün birimleri kapsayan bir kavramdır. Söz varlığı deyince; kelime hazinesi (temel söz varlığı), deyimler, atasözleri, ikilemeler, ilişki sözleri, kalıplaşmış sözler, terimler gibi başlıca unsurlar akla gelmektedir. Bir dilin zenginliğinin önemli ölçütlerinden biri hiç şüphesiz o dilin sahip olduğu söz varlığıdır. Ülkemizde ana dilimiz Türkçenin sahip olduğu söz varlığı üzerine ve bu dilin hedef kitleye öğretilmesi sürecinde eğitim basamaklarına göre öğrencilerinin sahip olduğu söz varlığına dair birçok araştırma yapılmıştır. Şüphesiz bunlar bir dil için oldukça önemli faaliyetlerdir. İşte biz bu çalışmamızda ülkemizde özellikle cumhuriyetten günümüze Türkçenin söz varlığı üzerine yapılan ve birçoğu bilimsel nitelik arz eden araştırmaları ortaya koyarak genel bir değerlendirme yapacağız. Anahtar Kelimeler: Söz varlığı, kelime hazinesi, Türkçe, dil, sıklık ABSTRACT Lexicology, (Lat. thesaurus), which, in Turkey, can be named by several terms like söz dağarcığı, sözcük dağarcığı, sözcük serveti, sözcük gömüsü, söz varlığı, kelime dağarcığı, kelime kadrosu, kelime serveti, vokabüler is identified as "It is whole of words which belong to a society or a language." (Türkçe Sözlük, 2005: 1807 As to the elements which establish lexicology of a language, the first is the vocabulary. Vocabulary, in Turkish, is described as "It is whole of words which belong to a society or a language." (www.tdk.org.tr). Vocabulary is frequently confused with Lexicology. Even the latter is used instead of the former. But Vocabulary is not the same with Lexicology, it is even substratum of Lexicology which consist of all units having peculiarity of being word. As for Lexicology, there are certain elements like vocabulary, idioms, proverbs, hendiadyoin, words of relationship, petrified words and terms. One of the first criteria to define whether a language is opulent is what the language does possess. In Turkey, there have been many researches about lexicology of Turkish that is our native language and about lexicology of students, in education process, according to grades of education. No doubt these are important activities for a language. In this essay, there will be an assessment upon some lexicological studies of Turkish which have been carried out since the Republican era.

2010

Salim PİLAV