25.ULUSLARARASI ORTAÇAĞ VE TÜRK DÖNEMİ KAZILARI VE SANAT TARİHİ ARAŞTIRMALARI

Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları

Bizans İmparatorluğu’nun kuruluşundan yıkılışına kadar olan süreçte, çeşitli konularda el yazmalarının üretildiği ya da hâlihazırda var olan eserlerin kopya edildiği bilinmektedir. Büyük bir bölümünü Eski ve Yeni Ahit olmak üzere dini konulu eserlerin oluşturduğu el yazmalarının bir kısmı da resimlenmiştir. İkonoklast dönemin başlamasıyla birlikte İmparatorluğun tümünde tasvirler yasaklanmış ve bu durum mimari süsleme programları ve resimli el yazmaları üretimini de olumsuz yönde etkilemiştir. Ancak Orta Bizans Dönemi’nin başlangıcı ve Makedon Hanedanı’nın başa geçmesiyle Makedon Rönesans’ı adı verilen dönem başlamış; İmparatorluk askeri, mimari ve sanat alanında pek çok değişim yaşamış ve manastırlar ön plana çıkmıştır. Bu dönemde manastırlar, dini bir kurum olmanın ötesinde usta-çırak ilişkisi içerisinde el yazması üreten merkezler haline gelmiştir. Manastır geleneği içerisinde üretilen dini konulu el yazmalarının bir bölümünü Psalter olarak bilinen Mezmurlar oluşturmaktadır. Psalterlerde; Âdem, Davut, Habakkuk, Musa, Yunus ve Yusuf olmak üzere pek çok Eski Ahit peygamberinin yanı sıra Mezmurların kristolojik yorumu ile Yeni Ahit’le kurulan bağlantı sebebiyle İsa’nın da tasvir edildiği görülmektedir. Mezmurlardaki İsa Peygamber ile ilgili kompozisyonların bir kısmı, Davut’un gelecek olan krala yani İsa’ya referans vererek yaptığı kehanet ya da öngörüleri konu edinmektedir. Bu çalışmada çeşitli Psalterlerde tasviri yapılan “Davut’un İsa’nın Dirilişine Dair Kehaneti”, “Davut’un Meryem’e Müjde ile İlgili Kehaneti”, “Danyal’ın Rüyası” ve “Davut’un İsa’nın Egemenliğine Dair Kehaneti” konulu kompozisyonlar tanıtılacaktır. Mezmurlardaki ayetler göz önüne alınarak ikonografik olarak incelenecek sahnelerin, Yeni Ahit vasıtasıyla İsa ile olan bağlantıları da ortaya konulacaktır. Bunun yanı sıra 9-11. yüzyıllar arasında üretilen Mezmurlarda yer alan benzer sahneler incelenecek ve böylece manastır atölyelerinin bu kompozisyonlarda ortak bir şablon izleyip izlemediği, sanatçının kişisel yorumunun sahneye etkisinin hangi boyutta olduğu ve nihayetinde sipariş veren kişinin isteklerinin tasvire ne şekilde yansıdığı sorularına cevap aranacaktır.

2022

Mustafa ÇETİNASLAN, Ali Can ÖZÇELİK