25.ULUSLARARASI ORTAÇAĞ VE TÜRK DÖNEMİ KAZILARI VE SANAT TARİHİ ARAŞTIRMALARI
SEYÎD CEMALEDDÎN CAMİ SÜSLEMELERİNDE EJDERHA MOTİFLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yazarlar:
Umid MOVLYANOV
Yayın Yılı:
2022
Yayıncı:
Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları
Dil:
ISBN:
978-625-8080-81-0
Özet:
Süsleme bakımından oldukça zengin birikime sahip olan Seyîd Cemalledîn Camii kendine özgü, mimarisi ile Türkmenistan’ın en gösterişli yapılardan biri olsa da aynı zamanda 1948 yılında gerçekleşen deprem nedeniyle en çok tahribata uğramış yapılarından biridir. XV. Yüzyıl Timurlu geleneği süsleme programlarını bünyesinde barındıran bu cami, diğer camilerden belirleyici farkı, mimaride taç kapı sivri kemer alınlığının iki yanını dolduran lâcivert zemin üzerine yapılmış beyaz çiçekler ve kıvrım dallar arasında simetrik olarak yerleştirilmiş iki adet devasa yılan biçiminde resmedilen ejder süslemesidir. Her biri özel anlam taşıyarak nakşedilen bu figüratif süslemeler, dinî mimarinin bilhassa camilerde kullanımı, Orta Asya’daki yapılarda daha önce rastlanmamış, oldukça nadir uygulamalarından biridir. Türk-İslâm mimarisinde istisna bir örneğini ele alacağımız bu çalışmada, öncelikle caminin fizikî yapısı ve mimarisi adım adım incelenerek her konu arkeolojik verilere dayandırılarak bilgi verilecektir. Daha sonra kendine özgü olan taç kapısı, cephe duvar kompozisyonlarda görülen kitabeler, simetrik olarak uygulanmış bitkisel motifler ve figüratif süslemeler hakkında özet bir şekilde işlemeye çalışacağız. Son olarak da, bu cami’ye işlenmiş ejder motiflerinin ilk olarak ne zaman ve kim tarafından yaptırıldığı hakkındaki efsanevi anlatımlara kısaca temas edip, Türk süsleme kültüründeki yeri değerlendirilecektir.

25.ULUSLARARASI ORTAÇAĞ VE TÜRK DÖNEMİ KAZILARI VE SANAT TARİHİ ARAŞTIRMALARI
A STUDY OF DRAGON MOTIFS IN SEYİD CEMALEDDİN MOSQUE DECORATIONS

Yazarlar:
Umid MOVLYANOV
Yayın Yılı:
2022
Yayıncı:
Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları
Dil:
ISBN:
978-625-8080-81-0
Özet:
:
Seyid Cemalledin Mosque, the unique and magnificent architecture, is very rich in point of decorations, and even if it is one of the most flashy constructions in Turkmenistan as well one of the most damaged buildings due to earthquake in 1948. In XVth century within the scope of Timurid traditional decoration program, this mosque differs from others in adornment as white flowers on a dark blue background that fills both sides of the crown door pointed arch pediment and a dragon depicted in the form of two gigantic snakes placed symmetrically between folded branches. These figurative ornaments, where engraved special meaning on each, are one of the rare applications of religious architecture, especially in mosques, that has not been seen before in buildings in Central Asia. In this study, the matter of exceptional example in TurkishIslamic architecture will be discussed and first of all, examining the physical structure and architecture of the mosque step by step, in regard to archaeological data, will be given information about all issues. After we try to summarize information about unique crown doors, epitaphs, symmetrically applied floral motifs and figurative decorations seen on the facade wall compositions. In conclusion, we will briefly touch on legends about when and by whom dragon motifs were applied first in mosque and evaluate their place in the culture of Turkish decoration.