II. ULUSLARARASI SELÇUKLU TARİHİ COĞRAFYASI İRAN SEMPOZYUMU TAM METİN BİLDİRİ KİTABI-I
Selçuklular Zamanında Kirmân’da İlmî ve Edebî Durum

Yazarlar:
Yayın Yılı:
2023
Yayıncı:
Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları
Dil:
ISBN:
978-625-6802-52-0
Özet (AI):
Selçukluların İran’daki tahakkümleri siyasî, askerî, içtimaî ve iktisadî yönleri ile sadece İran coğrafyasını değil, aynı zamanda tüm Yakındoğu’yu etkileyen Türk-İslâm medeniyet tarihi için önemli bir aşamayı teşkil etmektedir. XI. yüzyıldan itibaren Horasan bölgesini ele geçirmeye başlayan Selçuklular, kısa bir zaman dilimi içerisinde İran sahasının önemli bir coğrafyaları olan Kirman ve Fars mıntıkaları üzerinde de hâkim olmayı başarmışlardır. Daha önce Büveyhîlere bağlı olan Kirmân, bu dönemde Çağrı Bey’in oğlu Kavurd tarafından 1048 yılında Selçuklu hâkimiyetine dâhil edilmiştir. Selçukluların gayreti ile değişen İran’ın yeni siyasî durumu tüm İran’da olduğu gibi Kirmân’ın da siyasî ve kültürel ortamına önemli ölçüde tesir etmiştir. Kavurd’un Kirmân’ı ele geçirmesi ile merkezî Selçuklu idaresine metbû olan Kirmân Selçuklularının yöneticileri, Kavurd döneminden başlayarak Kirmân coğrafyasında ilmin ve edebiyatın hâmisi olmuşlardır. Kirmân Selçuklularının bilimi ve sanatı destekleyen siyasetlerinin Kirman Selçukluları’nın tüm halefleri tarafından bir devlet politikası halinde takip edilmiştir. Âlimlerin ve müeddiblerin desteklendiği bu dönemde Kirmân’da Efdâlüddîn-i Kirmânî, Ezrâk-i Herevî, Abdülmelik Burhânî, Muizzî, İbrâhim b. Osman el-Gazzî, Şiblüddevle Ebü’l-Heycâ Bekrî Hicâzî, Mucîrî, Kıvâmî, Abbâsî, Şihâbî, Muhtârî, Abdülvâsi-i Cebelî-yi Gârcistânî, İbnu’l-Hebbâriyye ve Mübârekşâh gibi ünlü şairlerin eserler verdiği bilinmektedir. Bu şairlerin dışında dinî ilimlerde Ebu’l Huseyn Kutbel Evliya Şeyh Cemâleddîn Ahmed, İmam Ebû Abdullah b. Abdülmelik el-Nişâbûrî, İsmâil b. Abdüssamed el-Nişâbûrî ve Ebû Muhammed Rûzbihân el-Baklî gibi önemli isimlerin bu dönemde Kirmân’da yaşadığı bilinmektedir. Kirmân Selçukluları sadece bilim ve sanat ortamlarını ve âlimleri desteklememişler, aynı zamanda hanedan üyelerinin de bu dönemde bizzat ilime alakalı göstermişlerdir. I. Arslanşah’ın oğlu Melik Muhammed Şah astronomi ilminde oldukça bilgili olduğu için Muhammed Şâh, devrin Batlamyus’u olarak şöhret kazanmıştı. Melik Muhammed Şah döneminde Kirmân halkının ilme teveccühü artmış, hükümdarın öğrenimi teşvik edici ödüller koymuş ve bir kütüphane yaptırarak beş bin kitabı bu kütüphaneye vakfetmiştir. Diğer ilimlerin yanında tasavvuf ilminin de Kirmân Selçukluları tarafından desteklenmiş, I. Turan Şâh zamanında, Berdesîr’de hângâhlar yaptırılmıştır. Yine ünlü sûfî Evhadüddîn-i Kirmânî, Selçuklular devrinde Kirman’da doğduğu ve eğitim aldığı bilinmektedir. Tüm bu bilgiler doğrultusunda, Kirmân Selçuklularının sadece Selçuklu tarihinde siyasî ve askerî açıdan önemli işlere imza atmadıklarını bunun yanında, kültürel mevzularda da Kirmân coğrafyasında gelişen ilmî ve fikrî bir ortam oluşturulduğunu açık bir şekilde söyleyebiliriz.

II. International Seljuk Historical Geography Symposium FULL TEXT BOOK-I
SCIENTIFIC AND LITERARY SITUATION IN KIRMAN DURING THE SELJUK PERIOD

Yazarlar:
Yayın Yılı:
2023
Yayıncı:
Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları
Dil:
ISBN:
978-625-6802-52-0
Özet:
(AI):
The domination of the Seljuks in Iran, with its political, military, social and economic aspects, constitutes an important stage for the history of Turkish-Islamic civilization, which affected not only the Iranian geography but also the entire Near East. The Seljuks, who started to seize the Khorasan region from the 11th century, also managed to dominate the Kirman and Persian regions, which are important geographies of the Iranian field, in a short period of time. Kirman, who was fpreviously affiliated to the Buwayhids, was included in the Seljuk rule in 1048 by Kavurd, the son of Çağrı Bey, in this period. The new political situation of Iran, which changed with the efforts of the Seljuks, had a significant impact on the political and cultural situation of Kirman, as in all Iran. The rulers of the Kirman Seljuks, who were subordinate to the central Seljuk administration with the capture of Kirman by Kavurd, became the patrons of science and literature in the Kirman geography starting from the Kavurd period. The policies of the Kirman Seljuks supporting science and art were followed as a state policy by all the successors of the Kirman Seljuks. In this period when scholars and mueddibs were supported, Efdâlüddîn-i Kirmânî, Ezrâk-i Herevî, Abdülmelik Burhânî, Muizzi, İbrâhim b. Famous poets such as Osman al-Gazzi, Shiblüddevle Ebü’l-Heyca Bekrî Hicâzî, Mucîrî, Kıvâmî, Abbasi, Şihâbî, Muhtârî, Abdülvasi-i Cebelî-yi Garcistani, İbnu’l-Hebbâriyye and Mübârekşâh are known to have given their works. Apart from these poets, Ebu’l Huseyn Kutb-el Evliya Sheikh Cemaleddin Ahmed, Imam Abu Abdullah b. Abdülmelik al-Nişâbûrî, İsmâil b. It is known that important names such as Abdüssamed el-Nişâbûrî and Ebû Muhammed Rûzbihân el-Baklî lived in Kirman during this period. Kirman Seljuks not only supported the science and art environments and scholars, but also showed the members of the dynasty themselves related to science in this period. Since Melik Muhammed Shah, son of Arslanşah I, was very knowledgeable in astronomy, Muhammed Shah gained fame as the Ptolemy of the period. During the reign of Malik Muhammed Shah, the people of Kirman’s interest in science increased, the ruler’s rewards were given to encourage learning, and a library was built and he donated five thousand books to this library. Besides other sciences, the science of Sufism was supported by the Kirman Seljuks, and hangahs were built in Berdesîr during the reign of I. Turan Shah. It is known that the famous Sufi Evhaduddin-i Kirmani was born and educated in Kirman during the Seljuk period. In line with all this information, we can clearly say that the Kirman Seljuks did not only undertake important political and military works in Seljuk history, but also created a scientific and intellectual environment that developed in the Kirman geography in cultural matters.