Türklerdeki Kılavuz Bozkurt İle Slav Efsanelerindeki Kurtların Efendisi Motifine Dair Bir Karşılaştırma

1. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu

İnsan zihni tarih boyunca, doğanın meydan okumalarına maruz kalmıştır. Çaresiz kaldığı durumlarda, bu muazzam güce, korku veya nefret ile karışık bir saygı beslemiştir. Bu sayede, somut motifler, soyut simgelere dönüşmüşlerdir. Zorlu iklim şartlarının hâkim olduğu Orta Asya bozkırlarında korkunç görünümü ve zekası ile, sevilmek zorunda değilse bile, en azından saygıyı hak eden motiflerin başında Bozkurt gelir. Türk kültüründe derin bir iz bırakmış olan Bozkurt motifinin dünya kültürlerinin hiçbirinde bu denli sahiplenildiği görülmemiştir. Ancak, doğası gereği benzer iklim şartlarında benzer motifler oluşturarak kültür blokları arasında gezinen bu mitolojik varlığın Slav efsanelerindeki Kurtların Efendisi ile ne kadar temas etmiş olabileceği merak konusudur. Bu merakı gidermeye çalışırken, beklendiği gibi güçlü bir bağ sonucuna ulaşamayabiliriz; fakat en azından iki motif arasındaki farklar ortaya konulabilir. Türk mitolojisinin en önemli sembolü olan kurtla ilgili yapılan çalışmalarla türeyişi sağlayan kurt ata, kurt ana, kurt kılığına giren kutsal ışık, kurtarıcı kurt, cetlerin yardım eden ruhu gibi pek çok motif ortaya çıkarılmıştır. Bunlardan birisi ve belki de en önemlisi Türk hakanına veya benzeri bir şekilde topluma liderlik etme durumundaki bir ferde yol gösteren, rehberlik eden Kılavuz Bozkurt motifidir (Çobanoğlu, 1997, s. 165-173). Bozkurt, Türk milletinin ulusal sembolüdür. Türkler ile tarihi ve kültürel ilişkiler içinde bulunan Moğollar için de kutsal bir motiftir. Türk-Moğol mitolojisinde semavi menşeli bir hayvan olarak aktarılan bozkurdun kutsal varlık sembolü olduğuna işaret edilir (Gültepe, 2015, s. 509). Türk mitolojisinde yol gösterici yüce bir varlık olarak nitelendirilen Kılavuz Bozkurt, seferleri sırasında, düşmana boyun eğdirirken, aynı zamanda Oğuz Kağan'a öğütler vermektedir (Bang ve Arat, 1936, s. 15). Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için, mitoloji araştırmalarının temel kuramı olan hayvan sembolizmi üzerinden hareket etmek uygun olacaktır: Semboller anlatımın en güçlü ögeleridir. Kullanılan tek bir sembol, kültürel tablonun tamamının okunmasına yardımcı olabilir. Semboller gerek içerdikleri anlam zenginliği, gerekse insanlık tarihinin algılamalarından * Doktora öğrencisi, Hacettepe Üniversitesi, bilenyilmaz111@gmail.com.

2017

Bilen YILMAZ