Türk Düşüncesinde Filozof ‘deli Filozof’ Mudur?

Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu

Özet Tanzimat'tan, Cumhuriyet ve sonrasına kadar İstanbul'da yaşayan biri olarak Türk toplumunun düşünce dünyasına katkı sağlayan Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864Gürpınar ( -1944 bırakmış olduğu pek çok yayınında Türk toplumunu incelemeye almış, bu hususta tanıtımlar yapmış ve dönemin koşulları hakkında fikirler vermeye çalışmıştır. O Deli Filozof (1964) isimli eserinde, Avrupa aydınlanmasının Osmanlı Devleti'nin son dönemindeki etkilerini ve toplumun özelliklerinin yanı sıra ülkeye yeni girmiş pozitivizm gibi akımların etkisini yansıtmaya çalışmıştır. Gürpınar'ın yapıtları refah içinde yaşanacak bir toplum için sadece ekonomik, siyasal ya da askeri olayları konu edinmez, kültürel öğeleri de ele alıp incelemek gerektiğinin altını çizer. Özellikle kültürümüzde yer alan ve toplumsal gelişmelere ket vuran dogmatik düşünceleri, batıl inançları irdeleyerek, bilimin ışığında aydınlanmaya çalışılan düşünsel düzeyden söz eder. O, pozitivizmin etkisiyle akla ve bilime dayalı bir bilinç geliştirmenin gerekliliğini ortaya koyar ve geleneksel yapıda yer alan ahlaki ögeleri de bu çerçevede oluşturmaya çalışır. Dönemi itibariyle yapmaya çalıştığı bu zihniyeti değiştirme faaliyeti bugün hala bizim gündemimizde önemli bir yer tutmaktadır. Ülkemizde ve Türk düşüncesinde felsefenin durumuna ve özelikle son yıllarda yapılan çalışmalara baktığımızda Grek kökenli philosophia'nın anlamını irdelemeye çalıştığımız ve bunu geliştirmek için çaba sarf ettiğimiz görülmektedir. Artık daha sıkça yapılan çalışmalar Türk dilinde felsefe yapmanın imkânını, ülkemizde felsefeyi geliştirmenin koşullarını tartışmaya başlamıştır. İşte bu tartışmalardan hareketle bu çalışmada Gürpınar'ın eseri incelenerek ülkemizde felsefenin o dönem koşulları itibariyle nasıl ele alındığının ve günümüzde felsefeye ve felsefenin konu alanlarına nasıl bakıldığının izi sürülmeye çalışılacaktır.

2018

Nurten KİRİŞ YILMAZ