0.0
FERROPTOZİSİN ALZHEİMER HASTALIĞINDAKİ ROLÜ
Yayıncı:
Liberty Publications
Özet:
Demir; oksijen transportu, enerji metabolizması, hücresel çoğalma ve DNA sentezi gibi fizyolojik süreçlerde yer alan canlılar için temel bir mineral ve mikro besindir. Bu durum, demir homeostazının genel sağlık durumunun korunmasında önem arz etmektedir. Homeostazın bozularak aşırı demir yüklenmesi ya da eksikliği çeşitli bozukluklara ve hastalıklara neden olarak organizmaya zarar verebilmektedir. Ferroptozis; kısıtlanmamış lipid peroksidasyonu ve ardından gelen membran hasarının neden olduğu, demir bağımlı olarak düzenlenmiş, apoptoz, nekroz, otofaji ve diğer hücre ölümü formlarından farklı yeni bir hücre ölümü biçimi olarak tanımlanır. Bilinen klasik programlanmamış hücre ölümlerinin aksine, ferroptozis öncelikle demir metabolizmasındaki bozulmalar, lipid peroksidasyonu ve antioksidan sistem dengesizliği ile bağlantılıdır. Ferroptozis, hücresel ferroptozise duyarlılığı etkileyen transkripsiyon, translasyon ve translasyon sonrası modifikasyonlar yoluyla düzenlenir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda, kanserler, metabolik bozukluklar, otoimmün hastalıklar, nörodejeneratif hastalıklar, kardiyovasküler hastalıklar ve kas-iskelet sistemi hastalıkları gibi çok sayıda hastalık etiyolojisi ferroptozisle ilişkilendirilmiştir. Nörodejeneratif hastalıklar (NH), nöronların ilerleyici kaybıyla seyreden bir dizi dejeneratif hastalık olarak tanımlanır. NH özellikle yaşlılarda yaygındır ve yaşlılara ileriki yaşamlarında ciddi zararlar veren demansın başlıca nedenidir. Sinsi başlangıcı ve geri döndürülemez ilerlemesi nedeniyle insan sağlığına büyük zorluklar getirir. En belirgin patolojik özelliği, fizikokimyasal özellikleri değişen yanlış katlanmış proteinlerin, anormal birikimidir. NH birçok hastalığı kapsar, en yaygın olanı Alzheimer hastalığı (AH)’dır. AH’da ilerleyici nöron kaybı, proteotoksik stres, ubikitin-proteazomal oksidatif stres, otofagozomal/lizozomal sistemler ve nöroinflamasyondaki eşlik eden anormalliklerin yanı sıra çeşitli programlanmış hücre ölümleri ile ilişkilendirilebilir. Ferroptozis ilişkili proteinler, şu anda tedavi edilemeyen birçok hastalık için önemli hedefler haline gelmiştir. Bazı ferroptozis düzenleyicileri klinik çalışmalarda terapötik etkiler göstermiştir ancak, klinik potansiyellerinin daha fazla çalışma ile doğrulanması gerekmektedir. Bu çalışma, ferroptozisin moleküler mekanizmalarına genel bir bakış sunarak; ferroptozis-AH ilişkisinin, literatürdeki güncel kanıtlar doğrultusunda, daha iyi anlaşılmasını ve yeni perspektifler sunulmasını amaçlamaktadır.
